Het is de immer uitdijende mensheid zelf die ons uiteindelijk de das om zal doen, hoe kunnen we al die monden voeden? Als je de doemscenario’s in de media gelooft, gaat het helemaal de verkeerde kant op. Tijd voor Jort Kelder om ecomodernist dr. Hidde Boersma uit te nodigen bij het NPO radio 1 programma ‘dr Kelder en Co’ om dit probleem eens met een positieve blik te beschouwen. En dat biedt perspectief: met kennis en wetenschap kunnen we en de wereld voeden en voldoende ruimte bieden voor de natuur.
Author Archives: admin
Voorbij de kilo’s: Voedingswaarde per hectare
De landbouw produceert in principe genoeg om iedere wereldburger zijn buikje vol te laten eten. Maar is het allemaal wel even gezond? Recent onderzoek laat zien dat we te veel suiker, granen en vetten produceren en te weinig groenten, fruit en eiwitten. Om op een duurzame manier in de groeiende behoefte aan voedsel te voorzien, zouden we meer moeten sturen op voedingswaarde dan op kilo’s. Kan dat? Joost van Kasteren ging van achter zijn bureau op onderzoek uit.
Door: Joost van Kasteren
Op: www.vork.org
“Het is eigenlijk wel een beetje raar”, zegt Henri de Ruiter. “Van elk verpakt levensmiddel weet je tot op de microgram nauwkeurig wat er in zit aan koolhydraten, eiwitten vetten, mineralen, vitaminen en additieven, maar de voedingswaarde van landbouwgewassen kennen we niet of nauwelijks.” Tijdens zijn promotie-onderzoek aan de universiteit van Aberdeen heeft De Ruiter samen met anderen geprobeerd om die gegevens beter op elkaar af te stemmen. Niet op wereldschaal, maar op nationale schaal; in dit geval de schaal van Groot-Brittannië. Daarbij ging het met name om de voedingswaarde per hectare.
De Ruiter keek naar 23 nutriënten, variërend van macronutriënten zoals koolhydraten, eiwitten en vetten tot micronutriënten waaronder diverse B-vitamines en mineralen zoals koper, ijzer, zink en magnesium. Door gegevens uit landbouwstatistieken te combineren met gegevens over de samenstelling van voedingsmiddelen kon hij vaststellen welke (groepen van) gewassen en dierlijke producten de Britse bevolking de meeste voedingswaarde per hectare opleveren.
VN-organisaties ‘bekeren’ zich tot agro-ecologie
Agro-ecologie – boeren met de natuur – wordt al een tijd bejubeld als de weg voorwaarts naar een duurzame landbouw die voedselzekerheid biedt voor alle mensen en tegelijkertijd andere soorten, de biodiversiteit, ontziet. Naarmate het concept meer weerklank krijgt, neemt de kritiek erop toe. Het zou kleine boeren veroordelen tot een leven in armoede en (voedsel)onzekerheid en de economische ontwikkeling van met name Afrikaanse landen blokkeren.
Door: Joost van Kasteren
Op: www.vork.org
Van de FAO, de voedsel- en landbouworganisatie van de Verenigde Naties, was al langer bekend dat zij agro-ecologie zien als de beste manier om aan de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Agenda 2030 te voldoen. Uit een recent gepubliceerd rapport blijkt dat ook het High Level Panel of Experts (HLPE) van het Committee on World Food Security van de VN zich heeft ‘bekeerd’ tot de agro-ecologie. Volgens critici ruilen ze daarmee de wetenschappelijke aanpak van het vraagstuk van de voedselzekerheid in voor een ideologisch gedreven eco-activisme, dat boeren belemmert om gebruik te maken van moderne landbouwtechnologie.
Covering Climate Now: over hoop en radicaliteit
De Groene heeft zich aangesloten bij Covering Climate Now, een initiatief van de Columbia Journalism Review. Naast de publicatie van een aantal nieuwe verhalen brengen ze ook een aantal eerdere klimaatstukken opnieuw onder de aandacht.
Over hoop en radicaliteit
Je kunt klimaatdenkers opdelen in tovenaars en profeten, optimisten en doemdenkers. ‘Laat me uitleggen waarom ik rillingen krijg bij de woordcombinatie “een goed Antropoceen”.’
Door: Hidde Boersma en Jaap Tielbeke
Beste Jaap,
Afgelopen juni was ik samen met een paar mede-ecomodernisten op retraite in een cisterciënzerklooster in Brabant, om te bedenken hoe we onze beweging kunnen uitbreiden. Ik was me er niet van bewust dat de kloosterlevensstijl nog dermate aanwezig was in Nederland: de monniken, bekend van hun trappistenbier, leven in volledige afzondering. Ze komen nooit buiten de poort, praten, behoudens het zevenmaal bidden per dag, nauwelijks, en krijgen weinig mee van wat er in de wereld gebeurt. Hoe zouden zij de wereld zien als ze plots buiten de deur stonden, zonder de last van de (gekleurde) verhalen die wij ons hele leven horen over de staat van de wereld? Zouden ze het verbeterd vinden vergeleken met toen ze het klooster ingingen, of juist niet?
In een van de meer aardse ruimtes, waar wel gepraat mocht worden, hield ik een pleidooi voor durven dromen, voor het durven maken van grote toekomstplannen, voor het durven denken over een herinrichting van Nederland, met meer natuur zonder dat het ten koste gaat van onze voedselzekerheid. Wij Nederlanders zijn altijd goed geweest in grootse plannen: om meer voedsel te kunnen verbouwen en minder last te hebben van het water, polderden we vanaf de zestiende eeuw hele gebieden in. Toen na de Tweede Wereldoorlog de kleine boerenbedrijven een efficiënte voedselproductie in de weg stonden, bedachten we de ruilverkaveling, waarmee duizenden hectaren land van eigenaar wisselden en kavels groter en makkelijker te bewerken werden. We smeedden Vinexwijken, slufters en ecoducten, waarmee we ons land inrichtten zoals wij dat wilden.
TEDxTalk: waarom bevolkingsgroei geen probleem is
De VN voorziet dat de wereldbevolking deze eeuw doorgroeit naar 10,9 miljard mensen. Velen maken zich zorgen: hoe moet het verder met onze natuur en het klimaat? Is er wel genoeg ruimte, water en voedsel om deze enorme massa een fatsoenlijk leven te bieden? Filosoof Ralf Bodelier betoogde in het voorjaar van 2019 in Tilburg op een TedXTalk dat de voorziene bevolkingsgroei waarschijnlijk geen probleem zal zijn. Sterker nog: er is een grote kans dat de 10,9 miljard in 2100 een heel stuk beter af is dan wij in 2019.
Bekijk de opname hieronder op Youtube, of lees de tekst hier.
Interview met Joshua Goldstein: “kernenergie is het meest efficiënt”
Marco Visscher interviewde Joshua Goldstein voor De Volkskrant tijdens zijn bezoek aan Nederland. Hij pleit voor de inzet van kernenergie ter bestrijding van de klimaatverandering: ‘Er is het idee dat zelfs een klein beetje straling giftig is en ons zal doden. Dat is absurd. Overal om ons heen is radioactieve straling, bijvoorbeeld als we een banaan eten, die rijk is aan kalium, of in granieten gebouwen.’
De enige manier om snel en krachtig een eind te maken aan de opwarming van de aarde is kernenergie
De opwarming van de aarde vraagt om kordate actie. Zonne- en windenergie is nog te precair. De Amerikaanse hoogleraar Joshua Goldstein ziet heil in de efficiëntste technologie: kernenergie.
Door: Marco Visscher
In een toespraak in 2015 noemde president Obama klimaatverandering ‘een serieuze bedreiging van de mondiale veiligheid’. Joshua Goldstein spitste zijn oren. Als hoogleraar internationale betrekkingen is hij verbonden aan de American University en hij schreef diverse boeken over oorlogen en conflicten, waaronder International relations (1994), een standaardwerk dat zeker een half miljoen studenten hebben gebruikt.
De speech van Obama zette Goldstein ertoe zich meer te verdiepen in klimaatverandering. Hij besefte dat de omvang en urgentie van het probleem om kordate actie vragen. Van internationale verdragen mogen we echter niet te veel verwachten, stelt hij. Sinds het Kyoto-protocol uit 1997 is de mondiale CO2-uitstoot met 50 procent gestegen. ‘Iedereen plukt de vruchten van de gezamenlijke inspanningen’, zegt Goldstein over een klassiek probleem in zijn vakgebied. ‘Landen hebben dus een gering eigenbelang om er iets aan te doen.’
Vervolgens schreef Goldstein A Bright Future: How Some Countries Have Solved Climate Change and the Rest Can Follow. Het boek is al ‘het belangrijkste boek over klimaatverandering sinds An Inconvenient Truth‘ van Al Gore genoemd. Opmerkelijk: het boek is een pleidooi voor kernenergie.
Onlangs, aan de vooravond van de presentatie van het klimaatakkoord, was de 66-jarige Goldstein in Nederland om te spreken aan de Universiteit Groningen. Vooraf, in een zijkamertje, overlegt hij met zijn vrouw of hij nu een stropdas moet dragen of niet. ‘Is dat niet te formeel? Kan het wel zonder?’
De Stemming: driemaal Ralf Bodelier aan het woord
In de eerste helft van 2019 sprak filosoof Ralf Bodelier driemaal in een uitzending van ‘De Stemming’ op Radio Limburg 1, live opgenomen in Café Forum in Maastricht. Beluister de fragmenten hieronder terug.
Is de mensheid hebzuchtig geworden? – 20 januari 2019
Onze analist burgerschap Ralf Bodelier reageert op de uitspraak van paus Franciscus dat de mensheid hebzuchtig is geworden en dat we ons bevinden in een spiraal van ‘graaien en grijpen’. Beluister fragment.
Analist Bodelier over de achteruitgang van de biodiversiteit – 12 mei 2019
Onze analist burgerschap Ralf Bodelier ergert zich aan het alarmerende VN-rapport over de achteruitgang van de biodiversiteit. Beluister fragment.
Zorgen over groei wereldbevolking – 29 juni 2019
Waarom onze analist burgerschap Ralf Bodelier zich geen zorgen maakt over de groei van de wereldbevolking naar 11 miljard. Beluister fragment.
Turbogenen zijn evolutie te slim af
Gene drives zijn turbogenen die zich binnen enkele generaties in een populatie verspreiden. Wetenschappers zien kansen om die snelle verspreiding van turbogenen te gebruiken om ziekten en plagen bij mens, dier, plant en ecosystemen te bestrijden. Onomkeerbaarheid van de gevolgen dwingt ons echter om na te denken over de vraag of alles mag wat kan, vindt Joost van Kasteren.
Door: Joost van Kasteren
Op: www.vork.org
Ooit was het een belangrijk voedingsgewas voor Noord-Amerikaanse Indianen, maar tegenwoordig geldt de tweehuizige amarant (Amaranthus palmeri, een pseudograan) als een vervelend onkruid in het midden en zuiden van de Verenigde Staten. Omdat hij goed bestand is tegen droogte en grote hoeveelheden stikstof op kan nemen, is hij een geduchte concurrent van belangrijke landbouwgewassen als katoen en soja. De gebruikelijke bestrijding met glyfosaat loopt bovendien tegen haar grenzen aan omdat de plant resistent is of dreigt te worden.
De introductie van een turbogen (gene drive) kan de voortgaande woekering van amarant tot staan brengen. Dat is althans één van de toepassingen die worden genoemd in het vorig jaar verschenen rapport ‘Gene Drives on the Horizon’ van de Amerikaanse NAS (National Academies of Sciences, Engineering & Medicine). Een mogelijkheid is om de plant te voorzien van een turbogen waarmee de resistentie tegen glyfosaat wordt doorbroken. Een andere optie is een turbogen dat ervoor zorgt dat de plant alleen nog maar mannelijke nakomelingen produceert, waardoor die binnen enkele generatie is uitgestorven.
Verbod op palmolie is niet de oplossing
De vraag om palmolie leidt tot verlies van grote hoeveelheden bos, maar het is ook een belangrijke grondstof en vele boeren zijn van de productie afhankelijk voor hun levensonderhoud. Is er een middenweg? Hidde Boersma gaat op onderzoek in dit artikel gepubliceerd in Vrij Nederland.
Palmolie verwoest het regenwoud, maar een verbod is niet de oplossing
De productie van palmolie kost miljoenen hectaren bos. De roep om een verbod groeit, maar het is maar de vraag of dat een oplossing biedt. ‘Palmolie is een belangrijke bron van welvaartsgroei in Indonesië en Maleisië. Met een totaalverbod laat je boeren daar in de steek.’
Door: Hidde Boersma
Er zit een orang-oetan in mijn kamer en ik weet niet waarom. Hij smijt met mijn chocolade en schreeuwt tegen mijn shampoo. Het is het begin van een reclamespot van de Britse supermarktketen Iceland die eind vorig jaar viraal ging op sociale media.
De reclame blijkt een aanklacht tegen het gebruik van palmolie in allerlei producten. De orang-oetan heeft zijn toevlucht genomen tot de mensenwereld omdat zijn thuis, het tropisch regenwoud van Zuidoost-Azië, is platgewalst om er oliepalmplantages te beginnen.
Wat hielp bij het viraal gaan, was de beslissing van de Britse reclameautoriteit dat de spot niet uitgezonden mocht worden omdat de boodschap ’te politiek’ was.
Dat leidde tot scherpe kritiek, onder meer van milieuactivist en Guardian-columnist George Monbiot. Waarom mogen bedrijven wel adverteren met producten die tot destructie van regenwoud leiden, maar is kritiek daarop te politiek, vroeg hij zich af. Uiteindelijk bereikte de reclamespot maar liefst 65 miljoen kijkers, allemaal online, en won het pleidooi voor een verbod op het gebruik van palmolie aan momentum. Verschillende petities tegen ontbossing, onder meer op de site van Greenpeace, werden gretig ondertekend. Ook aan de ontbijttafel van ondergetekende is onder druk van de oudste (8) palmolie een producto non grato.
‘Veel wereldverbeteraars hebben een verkeerd beeld van de wereld’
“Ecologisten, milieuactivisten, wereldverbeteraars in het algemeen worden misleid door hun vooroordelen of maken denkfouten en komen dan met maatregelen die niet effectief zijn voor hun doel: de wereld verbeteren.” Aldus Stijn Bruers, natuurkundige, filosoof en activist voor dierenwelzijn, gedreven door wat hij zelf noemt ‘effectief altruïsme’. Joost van Kasteren had een, soms verwarrend, telefonisch interview met hem.
Door: Joost van Kasteren
Op: www.vork.org
Wat bedoel je met ‘effectief altruïsme’?
“Altruïsme betekent voor mij dat je de intentie hebt om anderen te helpen. Effectief altruïsme betekent dat je kritisch nadenkt over wat die ander precies wil en hoe je dat zo effectief mogelijk kunt bevorderen. Als het om voeding gaat, willen mensen dat ze voldoende te eten hebben en dat dat voedsel veilig en gezond is. Verder willen ze waarschijnlijk dat die voeding op een duurzame manier wordt geproduceerd, zodat we ook in de verre toekomst nog voldoende te eten hebben. Daar hebben we wetenschap voor nodig, maar veel wereldverbeteraars hebben een verkeerd beeld van de wetenschap. Daarom verzetten ze zich bijvoorbeeld tegen genetische modificatie van gewassen en geloven ze dat biologische landbouw beter is dan de gangbare landbouw.”