BRUSSEL, 30 maart – De Europese import van fossiele brandstoffen uit Rusland kan per direct worden stopgezet mits de Europese Unie bereid is tot een radicaal beleid voor rantsoenering, solidariteit en overschakeling op andere energiebronnen. Dat blijkt uit een baanbrekend rapport van de nieuwe Europese milieuorganisatie WePlanet, waaraan ook de Nederlandse afdeling meewerkte.
Het rapport, ‘Switch off Putin: Ukraine Energy Solidarity Plan‘, is de eerste studie waarin de haalbaarheid van een onmiddellijk embargo op Russisch olie, gas en kolen wordt aangetoond, en waarin de cijfers worden gepresenteerd over hoe dit kan worden bereikt.
De Europese Unie koopt momenteel meer dan een half miljard euro aan Russische fossiele brandstoffen per dag. Sinds de invasie begon, heeft het Kremlin al zo’n 20 miljard euro ontvangen. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky heeft bij Europese leiders meermaals aangedrongen op een einde aan deze subsidies voor de Russische president. Ondanks zijn herhaalde oproepen heeft de EU alleen toegezegd de invoer van Russische olie, gas en kolen “ruim voor 2030” te beëindigen.
Door over te schakelen op een oorlogseconomie en een reeks ambitieuze tijdelijke maatregelen uit te voeren, kan echter onmiddellijk aan het verzoek van president Zelenski worden voldaan, aldus het rapport van WePlanet. Deze maatregelen omvatten het opschorten van zakenvluchten, het verlagen van de maximumsnelheid op snelwegen, het opnieuw opstarten van stilgelegde kerncentrales, een versnelde invoering van zonne- en windenergie, en het terugschroeven van de thermostaten voor huishoudens en bedrijven van het huidige gemiddelde van 22 naar 18 graden Celsius komende winter.
Alles bij elkaar moet in de loop van het jaar ongeveer 155 miljard kubieke meter gas worden bespaard om de Russische invoer volledig stop te zetten. In het rapport wordt gekwantificeerd hoe elk van de energiebesparende maatregelen en de omschakeling naar alternatieven het Russische gas kan vervangen. De auteurs concluderen dat Europa Poetin onmiddellijk kan ‘uitschakelen’ als het besluit om in naam van solidariteit maatregelen oplegt die passen bij een oorlogseconomie op het hele continent.
Mark Lynas, medeauteur van het rapport: “Zoals president Zelensky herhaaldelijk heeft benadrukt, is het zeer ongewenst dat Europa miljarden pompt in Poetins oorlogsmachine, terwijl Oekraïners sterven onder een regen van bommen en raketten. Dit rapport toont aan dat het stopzetten van de Europese import van Russische fossiele brandstoffen nu al mogelijk is. Het uitstel van de Europese leiders moet stoppen.”
Maatregelen in een oorlogseconomie, zoals rantsoenering van energie, moeten echter met de grootste omzichtigheid worden genomen om ervoor te zorgen dat de effecten eerlijk over de samenleving worden verdeeld, aldus het rapport. De garantie van een ‘basisinkomen voor energie’ zal gezinnen met een laag inkomen beschermen tegen armoede. Een belasting voor energiebedrijven kan 200 miljard euro opleveren ter financiering van duurdere maatregelen, zoals het aanbieden van gratis openbaar vervoer.
Tijdelijke noodmaatregelen moeten worden gecombineerd met een niet eerder geziene uitrol van CO2-vrije energiebronnen, aldus het rapport, waardoor we onze klimaatdoelstellingen op middellange termijn kunnen halen. De normale planningwetten moeten worden opgeschort om het gebruik van wind- en zonne-energie te stimuleren. Ook moet wetgeving worden gewijzigd om de bouw van nieuwe kerncentrales te versnellen, zodat energierantsoenering slechts een kortetermijnmaatregel is.
Olguita Oudendijk, directeur van WePlanet Nederland: “Europa heeft laten zien dat het richting Rusland eensgezind kan optreden. Maar we moeten de druk verder opvoeren om de oorlog zo snel mogelijk te stoppen en de Oekraïners te helpen. Dat kan door Poetins gas te boycotten met een plan dat alternatieven biedt en de kosten en lasten eerlijk verdeelt onder de EU-lidstaten en Groot-Brittannië. We roepen deze landen op om solidair te zijn, daadkracht te tonen en te staan voor vrijheid.”