Het lijkt onvermijdelijk dat de mondiale vleesconsumptie de komende decennia stijgt, met name door de groeiende wereldbevolking en de toenemende welvaart. Intensivering en een beweging van koe naar kip moet onze vleesproductie duurzamer maken. Dat adviseert het Breakthrough Institute, de denktank achter het ecomodernistische gedachtengoed, in een serie  onderzoeksartikelen op zijn site.

Van alle eetgewoonten is vlees eten het meest controversieel vanwege de impact op het milieu. Het gebruikt veel land, er komen  grote hoeveelheden CO2 en methaan bij vrij, en er zijn problemen met mest. Desondanks laten mensen zich niet makkelijk overtuigen om vlees links te laten liggen: het percentage vegetariërs in Nederland is nog steeds maar zo’n 5 procent. Inzetten op gedragsverandering lijkt daarom een heilloze weg. Beter is het om de productie te verduurzamen.

Dat is echter een complex proces. Wat werkt op de ene plek, werkt elders niet. En wat voor kippen geldt, geldt soms niet voor varkens. Niettemin lijkt het erop dat intensivering van vleesproductie de beste manier is om de impact op het milieu te verminderen. Intensivering vermindert landverbruik én de uitstoot van broeikasgassen, al geldt niet bij varkens. Met goede regelgeving gaat intensivering bovendien niet ten koste van het welzijn van dieren. In veel ontwikkelingslanden vindt nu de transitie plaats van volledig extensieve veeteelt naar een intensievere variant. Door dat in goede banen te leiden, kan de impact van de stijgende vleesconsumptie worden ingedamd.

Landbouwwetenschappers Jesse Ausubel en Iddo Warwick nemen in de artikelenserie de Amerikaanse veeteelt als voorbeeld hoezeer er met minder steeds meer vlees kan worden geproduceerd.  Zij berekenden dat er minder land nodig is om de 319 miljoen Amerikanen van vandaag hun vlees te laten eten dan de 202 miljoen Amerikanen in 1969. Dat is ondanks het feit dat Amerikanen nu 24 miljoen ton vlees eten, terwijl dat destijds nog maar 15 was.

Maria Swain, onderzoeker bij het Breakthrough Institute, haalt daarnaast de Deense veeteelt aan. Ondanks een gestegen productie slaagden de Denen erin om de milieu-impact te verminderen. Zo wist het de stikstofdepositie met 50 procent te verlagen ten opzichte van 1979. De Nederlandse veeteelt haalde overigens vergelijkbare verbeteringen, door middel van regels, subsidies en innovatie, zo blijkt uit cijfers van het Compendium voor de Leefomgeving.

Om vleesconsumptie duurzamer te maken is het bovendien nodig om meer kip en minder koe te eten. Op zo goed als alle vlakken scoort een biefstukje het slechtst als het gaat om de impact op het milieu. Zo kost 1 kilo koeienvlees 6 kilo voer, varkensvlees kost 4 kilo voer en kip maar 2. Koeien hebben bovendien 3 tot 5 keer meer ruimte nodig dan kippen, niet alleen om ze te laten grazen, maar ook om hun voedsel te produceren.

Het Breakthrough Institute vertrouwt erop dat echt duurzaam vlees uiteindelijk uit het laboratorium komt. In 2013 presenteerde de Nederlandse hoogleraar Mark Post zijn kweekhamburger, waarvan sindsdien de prijs al decimeerde. Onlangs werd bovendien het eerste stukje kip verorberd, waarvoor geen dier is gedood. Maar het zal nog wel even duren voordat labvlees echt wordt geaccepteerd.

In de hele twintigste eeuw waren fossiele brandstoffen de basis van de wereldeconomie. Om fabrieken te laten draaien en de motors van onze auto’s en vliegtuigen waren steenkolen, olie en gas nodig. En hoe meer je verbruikte, hoe hoger de CO2-uitstoot en hoe hoger de economische groei. Vandaar ook de gedachte dat iedere poging om die uitstoot te verminderen zou moeten leiden tot economisch verval.

Dat hoeft niet zo te zijn. Dat bleek vorig jaar al. Een studie van de International Energy Agency naar economische groei en CO2-uitstoot liet voor het eerst sinds 40 jaar zien dat de economie kan groeien, terwijl de uitstoot gelijk kan blijven. Was het een toevallige, eenmalige trendbreuk? Nee, want de ontwikkeling heeft zich doorgezet, zo blijkt uit een nieuwe studie van het IEA. ‘Ontkoppeling’ is de naam voor het verschijnsel waarbij de economie groeit, maar de CO2-uitstoot niet.

Bovendien is er nu een ander recent rapport, gepubliceerd door het World Resources Institute, dat deze trend bevestigt. Sinds het begin van de nieuwe eeuw hebben 21 landen hun economische groei ‘ontkoppeld’. Over de afgelopen 15 jaar is in deze landen het bruto nationaal product gestegen, terwijl de CO2-uitstoot is afgenomen.

Zo nam in de Verenigde Staten de economie toe met 28 procent sinds 2000, terwijl de CO2-uitstoot met 6 procent verminderde. In Nederland groeide de economie met 15 procent en nam CO2-uitstoot af met 8 procent. In België ging het om respectievelijk 21 en 12 procent.

“Dit is echt een spannende ontwikkeling”, zei onderzoeksleider Nathaniel Adan in The New York Times. “Het suggereert dat landen het historische verband tussen economische groei en uitstoot van broeikasgassen kunnen verbreken.”

Hoe hebben deze 21 landen dat gedaan? Daarvoor bestaat geen stappenplan of formule, die gemakkelijk kopieerbaar is. Zo menen de Zweden dat de steeds zwaardere CO2-belasting verantwoordelijk is, terwijl de Denen aanvoeren dat het te danken is aan hun snelle toename in duurzame energie van lokale bronnen.

Natuurlijk vormen 21 landen een te kleine groep om snel een wereldwijde trendbreuk te realiseren. Landen als China, India, Brazilië en Indonesië zitten nog altijd op het pad waarbij economische groei gelijkstaat aan hogere CO2-uitstoot. Toch is het opvallend dat het niet alleen maar gaat om welvarende landen uit de G20. Bulgarije, Roemenië en Oezbekistan laten zien dat deze ontkoppeling ook mogelijk is in landen waar industriële activiteiten uitbreiden.

Tekst: Marco Visscher

Beeld: Ian Britton