Jarenlang was Sjoerd Bakker donateur van het Wereld Natuur Fonds, tot hij las dat WWF tegen kernenergie is. De natuurorganisatie neemt zelfs deel in een rechtzaak tegen de Europese Commissie om kernenergie ‘niet groen’ te verklaren en vooral in te zetten op wind- en zonne-energie.

Op 18 april 2023 zegde Sjoerd zijn lidmaatschap op. Drie dagen later ontving hij een reactie vol vooroordelen over kernenergie. Hij besloot om in samenwerking met WePlanet Nederland de argumenten van Wereld Natuur Fonds te weerleggen in een tegenreactie.

Lees en oordeel zelf.

Vette tekst: de brief van het WWF

Normale tekst: de reactie van WePlanet

Geachte heer Bakker,

Hartelijk dank voor uw e-mail en uw betrokkenheid bij ons natuurbeschermingswerk.

WWF is -zoals u al schetst- inderdaad geen voorstander van kernenergie.

Eén van de grootste problemen van kernenergie is het kernafval dat in de kerncentrales ontstaat. Dit afval is levensgevaarlijk en raakt pas na 240.000 jaar zijn radioactiviteit kwijt.

WePlanet: Kernafval is uitermate goed te beheren, zeker in vergelijking met andere soorten toxisch afval dat nu eenmaal ontstaat in een moderne, industriële maatschappij. Maar dat vergt meer dan twee zinnen uitleg.

• Ten eerste dient men te beseffen dat er een verschil is tussen radioactiviteit en onveiligheid. Er is immers altijd en overal radioactiviteit. Alles bevat radioactiviteit van natuurlijke oorsprong, zelfs ons eten, en zelfs ons lichaam is van nature licht radioactief! Of radioactiviteit gevaarlijk is hangt namelijk af van de dosis¹, en die dosis is nooit nul.

• In een kerncentrale wordt relatief veel radioactiviteit geproduceerd, als gevolg van het splijten van uranium. Radioactief materiaal mag niet zomaar in de natuur geloosd worden. Radioactiviteit mag alleen door een vergunninghouder worden geproduceerd, en moet conform internationale wet- en regelgeving zorgvuldig worden gemeten, verpakt en geïsoleerd totdat het vergaan is tot natuurlijke niveaus. Overigens is de doordringende gammastraling na enige honderden tot duizend jaar zeer sterk afgenomen.⁵ Na deze beginperiode resteren voornamelijk alpha- en beta-straling, wat betekent dat het afval alleen nog maar risicovol zou zijn als het zou worden opgegeten.

• Kernafval uit een kerncentrale – de gebruikte splijtstofstaven – is compact en gemakkelijk uit het milieu te houden. Dat gebeurt in daarvoor bestemde bovengrondse en ondergrondse opslagbunkers. Daarom is er door kernafval dat wordt beheerd conform de standaarden van het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA) nog nooit een slachtoffer gevallen of schade ontstaan aan het milieu. Door het kleine volume is kernafval gemakkelijk decennialang bovengronds op te slaan. Om economische redenen is het echter verantwoord om kernafval uiteindelijk ondergronds te bergen, en dat is waar de Nederlandse regering voor gekozen heeft². Door dit te doen in stabiele aardlagen die zich uiterst langzaam en voorspelbaar ontwikkelen, is het mogelijk om afval voor miljoenen jaren te isoleren zonder afhankelijk te zijn van menselijke instituties. Dit weten we onder meer door geologisch onderzoek van formaties waarin dezelfde radionucliden van nature voorkomen. De kosten van verwerking, beheer en verwijdering van kernafval worden volledig door de nucleaire sector zelf gedragen.

• In tegenstelling tot kernafval is chemisch en biologisch afval uit niet-nucleaire sectoren volumineus en kostbaar om uit het milieu te houden. Een groot deel wordt daarom gewoon geloosd in de lucht, waardoor jaarlijks miljoenen³ premature doden vallen. Ook lozingen van chemisch en biologisch afval op water veroorzaken jaarlijks ruim een miljoen⁴ doden, terwijl kernafval niets of niemand tot last is.

• Het grootste deel (>90%) van de gebruikte splijtstofstaven kan overigens opnieuw gebruikt worden om nieuwe nucleaire brandstof van te maken in snelle kweekreactoren (FBR) of aankomende Molten Salt Reactors (MSR). Het restafval dat dan nog overblijft is na een paar honderd jaar tot duizend jaar al minder radioactief⁵ dan de oorspronkelijke uraniumerts.

De meningen over veilig opslaan van kernafval zijn verdeeld. Zolang de opslag niet 100% veilig is, zijn wij geen voorstander.

• Integendeel, er is geen twijfel dat het verwerken, opslaan en bergen van kernafval zoals dat sinds de jaren ‘70 gebeurt in landen aangesloten bij het IAEA veilig en verantwoord is. Dit wordt algemeen erkend door alle relevante wetenschappelijke instituties, inclusief het JRC⁶, het samenwerkende wetenschappelijke onderzoeksorgaan van de Europese Unie.

Daarnaast is de winning van de grondstof voor kernenergie, uranium, uiterst vervuilend. Grote gebieden – vaak rijk aan biodiversiteit – worden vernietigd en miljoenen tonnen radioactief ertsafval blijft achter bij de mijn. We zitten wereldwijd op dit moment niet alleen in een klimaatcrisis, maar ook in een biodiversiteitscrisis.

• Alle vormen van mijnbouw en ertsverwerking veroorzaken (lokaal) schade en leveren afval op. In de eerste helft van de vorige eeuw en na de Tweede Wereldoorlog was de mijnbouw vaak laagtechnologisch en slecht gereguleerd, waardoor er veel vervuiling naar de lucht en oppervlaktewater optrad. Dat is nog steeds zo in ontwikkelingslanden. Maar uraniummijnbouw is juist een van de mijnbouwsectoren die – al decennia – verregaand opgeschoond is.

• Per opgewekt kilowattuur heeft kernenergie aanzienlijk minder⁷ delfstoffen zoals koper nodig dan andere vormen van schone energie.

• Het meeste uranium wordt tegenwoordig gedolven via ondergronds logen⁸: een techniek waarbij er geen erts verwijderd wordt en dus weinig of geen ertsafval ontstaat. Daarnaast wordt veel uranium gewonnen als bijvangst bij de ontginning van andere basismetalen en dus niet bijdraagt aan de nadelen van die ontginning. Ten slotte dient te worden opgemerkt dat uranium zeer veel energie bevat, waardoor er relatief weinig van nodig is en het praktisch onmogelijk is om alle uranium op aarde op te gebruiken, hoe veel en hoe lang we er ook gebruik van willen maken als mensheid.

• Uranium is dus weliswaar een eindige grondstof, maar hij is ook praktisch onuitputtelijk⁹, zeker als ook de enorme hoeveelheden uranium in zeewater of graniet worden aangesproken, en wanneer niet alleen het zeldzame splijtbare uranium 235 gebruikt wordt maar – door middel van kweekreactoren – ook het veel voorkomende (>99%) uranium 238.

• Dan is er naast uranium ook nog heel veel thorium dat ook prima als basis voor nucleaire splijtstof kan dienen. Momenteel is thorium slechts een onbruikbaar afvalproduct van met name de mijnbouw naar zogenaamde ‘zeldzame aardmetalen’ die nodig zijn voor elektronica, magneten en accu’s. Slechts één grote thoriummijn in combinatie met het gebruik van gesmolten zout reactoren zou de hele wereld van alle benodigde energie kunnen voorzien, dus niet alleen elektriciteit, maar ook warmte en hitte voor verwarming, zeewaterontzilting en andere industriële processen. Dit zou ook met uranium en het gebruik van snelle kweekreactoren kunnen.

Over de hele kernenergie-cyclus – die zeer omvangrijk en technologisch extreem ingewikkeld is – wordt heel veel energie gebruikt. Daardoor draagt ook kernenergie wel degelijk bij aan de uitstoot van broeikasgassen.

• Ten eerste, het maakt voor de duurzaamheid van een energietechnologie niet uit hoeveel energie er gebruikt wordt om de technologie toe te kunnen passen, mits de hoeveelheid opgewekte energie maar voldoende groter is dan het verbruik, en mits de levenscycluskosten (voor mens én milieu) maar laag genoeg zijn. Kerncentrales leveren uiteraard veel méér energie¹⁰ dan er gebruikt wordt in hun levenscyclus.

• Bovendien wordt bij de productie van zonnepanelen en windmolens ook energie gebruikt, en wel, gerekend per eenheid energie, meer dan in de kernenergie-cyclus. Daarom is het energiegebruik en de CO2-uitstoot van de levenscyclus van wind of zon groter⁷ dan die van kernenergie, hetgeen recent nog bevestigd is door de Economische Commissie voor Europa van de Verenigde Naties, UNECE.

• De reden dat de kernenergie-cyclus relatief weinig energie nodig heeft hangt logisch samen met het feit dat kernenergie relatief weinig grondstoffen nodig heeft, vanwege de grote hoeveelheid energie die in uranium (en thorium) zit en vanwege de zeer lange economische levensduur van kerncentrales (80 jaar of langer).

• Bovendien zijn kerncentrales regelbare opwekkers, met als gevolg dat ze veel minder belastend zijn voor het elektriciteitsnetwerk en veel minder afhankelijk zijn van backup- en opslagsystemen, terwijl die bij gebruik van wind en zon onontbeerlijk zijn.

Daarnaast maken de kernrampen in Tsjernobyl (1986) en Fukushima (2011) op tragische wijze duidelijk hoe groot de gevolgen van een ongeluk in een kerncentrale kunnen zijn.

• Het klopt dat kernongelukken ernstige gevolgen kunnen hebben voor de omgeving en dus onacceptabel zijn. Maar we moeten de gevolgen van die ongelukken wel goed vergelijken met de gevolgen⁷ van het (reguliere) gebruik van andere energiebronnen. En we moeten beseffen dat kernongelukken en hun dreiging uiterst serieus genomen worden door overheden.

• Moderne wet- en regelgeving voor kernenergie garandeert niet alleen dat de kans op een nieuw kernongeluk kleiner is dan ooit, maar ook dat de radiologische gevolgen¹¹ van een nieuw, groot, jammerlijk ongeluk veel kleiner zullen zijn dan voorgaande ongelukken.

• De door waterstof veroorzaakte explosies in de kerncentrale Fukushima Daiichi en de daarop volgende lekkages van radioactiviteit waren een mediasensatie en veroorzaakten angst en onrust onder de bevolking, maar wetenschappers maanden vanaf het eerste moment tot kalmte, en kregen uiteindelijk gelijk¹² dat er weinig of geen radiologische schade aan mens of milieu zou ontstaan¹¹.

• Bestaande kerncentrales en nieuwe kerncentrales die voldoende aan de veiligheidseisen van zogenaamde “generatie 3” centrales of hoger zijn voorzien van aanvullende passieve veiligheidssystemen waardoor het ontstaan van ongelimiteerde kernreacties (Tsjernobyl) of oververhitting van de kern (Fukushima) om fysische redenen uitgesloten is, of zo sterk verkleind en vertraagd dat alleen het gebruik van zware wapens of explosieven nog tot het ontsnappen van aanzienlijke hoeveelheden radioactiviteit zou kunnen leiden.

En hoewel het aantal dodelijke slachtoffers misschien niet hoog is, is ieder slachtoffer er volgens WWF 1 te veel.

• Het aantal slachtoffers door kernenergie en kernongelukken is juist relatief klein. Niet groter dan¹³ het aantal slachtoffers door het gebruik van hernieuwbare energiebronnen, en veel kleiner dan het aantal slachtoffers door gebruik van biomassa of fossiele energie.

Vanwege de groeiende energiebehoefte op de wereld (bijvoorbeeld de 1,5 miljard mensen die op dit moment geen toegang tot moderne energie hebben) en de noodzaak om een alternatief te vinden voor kernenergie vergroot de behoefte voor energie op een duurzame manier.

• Er is geen noodzaak om een alternatief voor kernenergie te vinden. Kernenergie is net zo duurzaam – zo niet duurzamer – als alle andere CO2-vrije energiebronnen, zo blijkt uit de hierboven genoemde onderzoeken van het JRC⁶ en het UNECE⁷. Uranium en thorium zijn zo overvloedig voorradig dat ze nooit op hoeven te raken.

Het Wereld Natuur Fonds ziet de noodzaak in voor een energie huishouding in harmonie met de natuur. Dat gaat helaas gepaard met een impact op de omgeving. Deze impact willen we tot het minimum beperken, maar kan niet tot nul worden gereduceerd.

• De impact zal onnodig groot zijn wanneer kernenergie uitgesloten blijft. Kernenergie vergt veel minder ruimte (1000 keer minder) en grondstoffen (10 keer minder) dan andere schone energiebronnen en veroorzaakt dus minder impact op de omgeving. Zie de vergelijkende levenscyclusanalyses van JRC en UNECE.

WWF is sterk voorstander van nieuwe energie zoals windenergie en zonne-energie. We zijn ervan overtuigd dat hierin sterk moet worden geïnvesteerd (mede door de afname van fossiele brandstoffen en klimaatverandering)

• Wind- en zonne-energie is nuttig en noodzakelijk, al is het maar omdat er in de wereld nog heel veel fossiele energie gebruikt wordt. Door wind- en zonne-energie toe te voegen aan elektriciteitsnetten die zijn gebaseerd op fossiele energie kan er dus direct en relatief efficiënt bespaard worden op fossiele brandstoffen wanneer de wind waait of de zon schijnt. Maar om fossiele energie geheel overbodig te maken is ook kernenergie noodzakelijk, omdat kernenergie de meest economische¹⁴ én meest milieuvriendelijke⁷ manier is om regelbare en duurzame elektriciteit en industriële warmte te leveren. Ook voor het Nederlandse energiesysteem¹⁵ is kernenergie de meest economische optie, ook wanneer er veel geïnvesteerd gaat worden in wind, zon en waterstof.

• Nota bene, sinds 2011 is er door de Nederlandse overheid al ruim 70 miljard¹⁶ euro aan subsidies uitgekeerd of gereserveerd voor wind en zon. Dat is erg veel. Om een idee te geven hoeveel dat is: de totale jaarlijks elektriciteitskosten van Nederland liggen normaal rond de 7 miljard¹⁷ euro.

• Het voorstander zijn van energie uit wind en zon is geen goede reden om kernenergie tegen te houden. Zonder kernenergie is het namelijk veel kostbaarder en milieubelastender¹⁸ om fossielvrij te worden en het klimaatprobleem op te lossen. Het WWF dient dus zijn verantwoordelijkheid te nemen en onmiddellijk te stoppen met zijn koppige en schadelijke ideologische strijd tegen deze nuttige en noodzakelijke technologie.

Meer informatie leest u via de volgende link: [verwijst naar het Nederlandse klimaatakkoord]

Ik hoop dat mijn reactie voldoende antwoord geeft op uw vraag. Zo niet, dan hoor ik dat graag!

Met hartelijke groet,

Annemarie

Medewerker Customer Contact Center