Gene drives zijn turbogenen die zich binnen enkele generaties in een populatie verspreiden. Wetenschappers zien kansen om die snelle verspreiding van turbogenen te gebruiken om ziekten en plagen bij mens, dier, plant en ecosystemen te bestrijden. Onomkeerbaarheid van de gevolgen dwingt ons echter om na te denken over de vraag of alles mag wat kan, vindt Joost van Kasteren.

Door: Joost van Kasteren  
Op: www.vork.org

Ooit was het een belangrijk voedingsgewas voor Noord-Amerikaanse Indianen, maar tegenwoordig geldt de tweehuizige amarant (Amaranthus palmeri, een pseudograan) als een vervelend onkruid in het midden en zuiden van de Verenigde Staten. Omdat hij goed bestand is tegen droogte en grote hoeveelheden stikstof op kan nemen, is hij een geduchte concurrent van belangrijke landbouwgewassen als katoen en soja. De gebruikelijke bestrijding met glyfosaat loopt bovendien tegen haar grenzen aan omdat de plant resistent is of dreigt te worden.

De introductie van een turbogen (gene drive) kan de voortgaande woekering van amarant tot staan brengen. Dat is althans één van de toepassingen die worden genoemd in het vorig jaar verschenen rapport ‘Gene Drives on the Horizon’ van de Amerikaanse NAS (National Academies of Sciences, Engineering & Medicine). Een mogelijkheid is om de plant te voorzien van een turbogen waarmee de resistentie tegen glyfosaat wordt doorbroken. Een andere optie is een turbogen dat ervoor zorgt dat de plant alleen nog maar mannelijke nakomelingen produceert, waardoor die binnen enkele generatie is uitgestorven.

Klik hier om verder te lezen.

De vraag om palmolie leidt tot verlies van grote hoeveelheden bos, maar het is ook een belangrijke grondstof en vele boeren zijn van de productie afhankelijk voor hun levensonderhoud. Is er een middenweg? Hidde Boersma gaat op onderzoek in dit artikel gepubliceerd in Vrij Nederland.

Palmolie verwoest het regenwoud, maar een verbod is niet de oplossing

De productie van palmolie kost miljoenen hectaren bos. De roep om een verbod groeit, maar het is maar de vraag of dat een oplossing biedt. ‘Palmolie is een belangrijke bron van welvaartsgroei in Indonesië en Maleisië. Met een totaalverbod laat je boeren daar in de steek.’

Door: Hidde Boersma

Er zit een orang-oetan in mijn kamer en ik weet niet waarom. Hij smijt met mijn chocolade en schreeuwt tegen mijn shampoo. Het is het begin van een reclamespot van de Britse supermarktketen Iceland die eind vorig jaar viraal ging op sociale media.

De reclame blijkt een aanklacht tegen het gebruik van palmolie in allerlei producten. De orang-oetan heeft zijn toevlucht genomen tot de mensenwereld omdat zijn thuis, het tropisch regenwoud van Zuidoost-Azië, is platgewalst om er oliepalmplantages te beginnen.
Wat hielp bij het viraal gaan, was de beslissing van de Britse reclameautoriteit dat de spot niet uitgezonden mocht worden omdat de boodschap ’te politiek’ was.

Dat leidde tot scherpe kritiek, onder meer van milieuactivist en Guardian-columnist George Monbiot. Waarom mogen bedrijven wel adverteren met producten die tot destructie van regenwoud leiden, maar is kritiek daarop te politiek, vroeg hij zich af. Uiteindelijk bereikte de reclamespot maar liefst 65 miljoen kijkers, allemaal online, en won het pleidooi voor een verbod op het gebruik van palmolie aan momentum. Verschillende petities tegen ontbossing, onder meer op de site van Greenpeace, werden gretig ondertekend. Ook aan de ontbijttafel van ondergetekende is onder druk van de oudste (8) palmolie een producto non grato.

Klik hier om verder te lezen.

“Ecologisten, milieuactivisten, wereldverbeteraars in het algemeen worden misleid door hun vooroordelen of maken denkfouten en komen dan met maatregelen die niet effectief zijn voor hun doel: de wereld verbeteren.” Aldus Stijn Bruers, natuurkundige, filosoof en activist voor dierenwelzijn, gedreven door wat hij zelf noemt ‘effectief altruïsme’. Joost van Kasteren had een, soms verwarrend, telefonisch interview met hem.

Door: Joost van Kasteren  
Op: www.vork.org

Wat bedoel je met ‘effectief altruïsme’?

“Altruïsme betekent voor mij dat je de intentie hebt om anderen te helpen. Effectief altruïsme betekent dat je kritisch nadenkt over wat die ander precies wil en hoe je dat zo effectief mogelijk kunt bevorderen. Als het om voeding gaat, willen mensen dat ze voldoende te eten hebben en dat dat voedsel veilig en gezond is. Verder willen ze waarschijnlijk dat die voeding op een duurzame manier wordt geproduceerd, zodat we ook in de verre toekomst nog voldoende te eten hebben. Daar hebben we wetenschap voor nodig, maar veel wereldverbeteraars hebben een verkeerd beeld van de wetenschap. Daarom verzetten ze zich bijvoorbeeld tegen genetische modificatie van gewassen en geloven ze dat biologische landbouw beter is dan de gangbare landbouw.”

Klik hier om verder te lezen.

Volgens het IPBES dreigen de komende jaren een miljoen soorten planten en dieren uit te sterven. In een bijna Pavloviaanse reactie werd in de (social) media gepleit voor natuurinclusieve landbouw om de biodiversiteit in stand te houden. Recent onderzoek wijst echter uit dat juist de intensieve (high yielding) landbouw beter uitpakt voor de biodiversiteit. Zij het wel onder bepaalde voorwaarden.

Door: Joost van Kasteren  
Op: www.vork.org

Het  Intergovernmental Panel on Biodiversity and Ecosystem Services  (IPBES) stelt dat de biodiversiteit – een containerbegrip voor aantallen soorten en ecosystemen – ernstig wordt bedreigd door menselijke activiteiten. Hoe ernstig is lastig te beoordelen, evenals de wijze waarop de onderzoekers tot hun schattingen zijn gekomen, want het rapport is nog niet verschenen; we moeten het voorlopig doen met de  samenvatting voor beleidsmakers. Desondanks wijzen de (social) media de landbouw aangewezen als een van de belangrijkste oorzaken van het verdwijnen van soorten en ecosystemen. Logisch, want ondertussen wordt zo’n 40 procent van het landoppervlak (exclusief landijs en woestijnen) gebruikt voor de landbouw. Die landhonger heeft vele natuurlijke habitats aangetast en doen verdwijnen en daarmee ook veel soorten.

Klik hier om verder te lezen.

Het was altijd al een beetje gekunstelde tegenstelling en dat bleek ook op de bijeenkomst ‘When wizards meet prophets’, die vrijdag 29 maart in Wageningen werd gehouden. Tovenaars en profeten hebben elkaar nodig om struikelend hun weg te zoeken op het kronkelige pad van de duurzame ontwikkeling. Meer nog dan nieuwe technologie hebben we daar een moreel kompas voor nodig.

Door: Joost van Kasteren  
Op: www.vork.org

Een korte voorgeschiedenis: eind 2017 publiceerde wetenschapsjournalist Charles Mann zijn boek ‘Wizards and Prophets’, waarin hij de tegenstelling beschreef tussen de ‘wizard’ Norman Borlaug en de ‘prophet’ William Vogt. We bespraken het in het voorjaarsnummer van Vork in 2018. Het is inmiddels vertaald onder de voor de hand liggende titel ‘De Tovenaar en de Profeet’.

Vogt benadrukte dat we bezig zijn om de draagkracht van de aarde te overschrijden met onze groeiende bevolking en welvaart. Zijn motto is ‘minder, minder’, inclusief minder mensen op deze planeet. Borlaug is zijn tegenpool. Volgens hem bewijst de geschiedenis keer op keer dat we dankzij menselijke inventiviteit problemen kunnen oplossen: ‘Innoveer, innoveer’.

Klik hier om verder te lezen.

In een artikel op Vork, discussieplatform voor de voedselindustrie, pleit Joost van Kasteren voor ecologische intensivering in de kringlooplandbouw, en het creëren van ruimte voor experimenteren op dat gebied.

Kringlooplandbouw is een kwestie van precisie

Als we kringlooplandbouw vertalen als het efficiënt benutten van inputs als grond, water en meststoffen (nutriënten) dan zijn precisietechnieken nodig op alle niveaus, van genetica tot en met gewasecologie. Toepassing ervan wordt echter belemmerd door regelgeving en gewoonten, met het risico dat we opgesloten blijven in het versleten spoor van schaalvergroting en monocultuur, betoogt Vork-redacteur Joost van Kasteren.

Door: Joost van Kasteren

• Kringlooplandbouw is meer dan het verplaatsen van mest en gewasresten.
• Ecologisch intensiveren leidt tot minder verliezen en daarmee tot hogere opbrengsten en minder milieubelasting.
• Transitie van de landbouw vraagt om ruimte om te experimenteren met de regelgeving en de ruimtelijke ordening.

Kringlooplandbouw is het toverwoord waarmee minister Carola Schouten de transitie van de Nederlandse landbouw in gang wil zetten. De toekomst ligt volgens haar niet meer in het zoveel mogelijk produceren tegen zo laag mogelijke kosten, maar in het efficiënt benutten van grondstoffen door – inderdaad – kringlopen van water en nutriënten zoveel mogelijk te sluiten.

Afgelopen maandag (19 november) mocht ik samen met Vork-columnist Hidde Boersma een workshop leiden over kringlooplandbouw. De workshop vond plaats tijdens het jaarcongres van het KIVI (Koninklijk Instituut van Ingenieurs) over de circulaire economie in Enschede en was mede georganiseerd door de Stichting Ecomodernisme, waar Hidde en ik allebei in het bestuur zitten.

Klik hier om verder te lezen.

Vrij Nederland interviewde Louise Fresco, bestuursvoorzitter van de universiteit van Wageningen, hoogleraar én romanschrijver over de toekomst van de landbouw.

Intensieve landbouw put de aarde uit. Zo moet het verder volgens Louise Fresco

Intensieve landbouw heeft letterlijk onze honger gestild, maar bedreigt nu de planeet. Louise Fresco – bestuursvoorzitter van de universiteit van Wageningen, hoogleraar én romanschrijver – gelooft dat moderne technologie dat proces kan omkeren. ‘We kunnen niet terug naar lokaal produceren, dat ging hand in hand met armoede en afzien.’

Door: Harm Ede Botje en Mischa Cohen

Het was een eminent gezelschap dat zich op maandagmiddag 3 september verzamelde in de grote zaal van de Wageningen University & Research. Op de eerste rij zaten naast elkaar premier Mark Rutte en de Europese commissaris voor Landbouw, de Ier Phil Hogan. Verder waren er diplomatieke vertegenwoordigers van maar liefst 47 landen en ook nog eens de burgemeesters van Arnhem, Lelystad, Velsen en Wageningen.

De reden voor de feestelijke bijeenkomst was het honderdjarig bestaan van de universiteit die ooit begon als Rijkslandbouwhoogeschool. Voorzitter van de Raad van Bestuur Louise Fresco betrad als eerste het podium, gekleed in een jurk van restjes zijde, geverfd met printerinkt uit afgedankte cartridges.

[…]

In haar toespraak wees ze op een keerpunt in het denken over voedselproductie: in de landbouw van de toekomst gaat het niet meer alleen om kwantiteit maar ook om kwaliteit. Van een wereld waar honderd jaar geleden lage landbouwopbrengsten voor honger zorgden, zijn we nu aanbeland in een situatie van grote overvloed voor velen. Maar dat doel om iedereen te voeden is bereikt tegen een hoge prijs: ‘Er zijn grote zorgen over ecologie en gezondheid en dan is het niet genoeg dat we veel produceren. Er heeft zich een nieuwe manier van denken ontwikkeld. We willen niet langer vervuilen, de impact van landbouw op de klimaatproblemen en gezondheid moet zo klein mogelijk zijn.’

Klik hier om verder te lezen.